اختلال اضطراب اجتماعی: بیشتر از خجالت یا کمبود اعتماد به نفس

اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی یکی از اختلالات اضطرابی شایع است که بسیاری از افراد در جامعه از آن رنج می‌برند. برخلاف خجالت طبیعی که همه ما گاهی در موقعیت‌های اجتماعی تجربه می‌کنیم، اضطراب اجتماعی به نوعی ترس شدید و ناتوان‌کننده از مواجهه با دیگران تبدیل می‌شود که به شدت روی کیفیت زندگی و روابط فرد تأثیر می‌گذارد. این اختلال اغلب از دوران نوجوانی آغاز می‌شود و اگر درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.

تعریف علمی اختلال اضطراب اجتماعی

طبق تعریف انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) در سال 2022، اختلال اضطراب اجتماعی حالتی است که در آن فرد از موقعیت‌های اجتماعی که ممکن است مورد قضاوت دیگران قرار گیرد، به شدت می‌ترسد و از آن‌ها اجتناب می‌کند یا با اضطراب فراوان آن‌ها را تحمل می‌کند. این ترس باید حداقل شش ماه به طول بیانجامد و به‌طور قابل توجهی بیشتر از خطر واقعی موقعیت باشد. همچنین این اضطراب باید تأثیر منفی قابل‌ملاحظه‌ای بر زندگی روزمره فرد داشته باشد، به طوری که فرد از فعالیت‌های اجتماعی، شغلی یا تحصیلی عقب بماند.

اضطراب اجتماعی و تفاوت آن با خجالت

یکی از تصورات غلط رایج درباره اضطراب اجتماعی این است که مردم آن را با خجالت یا کمبود مهارت‌های اجتماعی اشتباه می‌گیرند. در حالی که خجالت یک واکنش طبیعی به موقعیت‌های ناشناخته یا پرتنش است، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از ترس مداوم و بیش از حدی رنج می‌برند که حتی در موقعیت‌های روزمره و ساده نیز آن‌ها را فلج می‌کند. به گفته توماس ای. براون و رایان جی. کندی، نویسندگان کتابی در مورد اضطراب اجتماعی، این اختلال شامل ترس‌های مداوم یا دوره‌ای است که فرد ممکن است نگران باشد رفتارها، افکار یا نگرش‌هایش توسط دیگران ناپسند شمرده شود و باعث شرمندگی و خجالت او شود.

شیوع و علائم اختلال اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که بر اساس مطالعات انجام شده، حدود 12 تا 14 درصد از جمعیت بالغین و نوجوانان ایالات متحده به آن مبتلا هستند. در بین نوجوانان 13 تا 17 ساله، این اختلال در حدود 11 درصد از دختران و 6 درصد از پسران دیده می‌شود. سن متوسط برای شروع علائم اضطراب اجتماعی 13 سال است و این اختلال معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی ظهور می‌کند.

علل و عوامل مؤثر در اضطراب اجتماعی

علت دقیق اضطراب اجتماعی هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و تجربیات زندگی فرد در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند. مطالعات نشان می‌دهد که اگر یکی از والدین یا بستگان نزدیک فرد مبتلا به این اختلال باشد، احتمال ابتلای فرد نیز افزایش می‌یابد. همچنین، تجربیات منفی در دوران کودکی، مانند مسخره شدن توسط همسالان یا تجربه فشارهای اجتماعی شدید، می‌توانند به توسعه اضطراب اجتماعی کمک کنند.

از سوی دیگر، عوامل بیولوژیکی نظیر عدم تعادل در سطح سروتونین—که نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو و احساسات دارد—نیز ممکن است در بروز این اختلال دخیل باشد. تحقیقات همچنین نشان داده است که عملکرد بیش از حد بخش‌هایی از مغز مانند آمیگدال، که مسئول پردازش ترس و اضطراب است، می‌تواند در شدت یافتن علائم اضطراب اجتماعی نقش داشته باشد.

تأثیرات اختلال اضطراب اجتماعی بر کودکان و نوجوانان

اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان می‌تواند تأثیرات جدی بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی آن‌ها داشته باشد. این افراد اغلب از حضور در مدرسه یا شرکت در فعالیت‌های گروهی و اجتماعی پرهیز می‌کنند و به تدریج از جامعه منزوی می‌شوند. در بسیاری از موارد، این ترس از مواجهه با دیگران به قدری شدید است که فرد حتی در محیط‌هایی مانند کلاس درس یا جمع‌های دوستانه نیز احساس اضطراب می‌کند. علاوه بر این، دانش‌آموزانی که تحت فشارهای تحصیلی قرار دارند یا از اقلیت‌های نژادی، جنسی یا فرهنگی هستند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به اضطراب اجتماعی باشند.

روش‌های درمانی برای اختلال اضطراب اجتماعی

درمان اضطراب اجتماعی معمولاً شامل ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی است. یکی از مؤثرترین روش‌های روان‌درمانی برای درمان اضطراب اجتماعی، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و با تکنیک‌های مختلف آن‌ها را مدیریت کنند. در CBT، بیماران یاد می‌گیرند که افکار غیرواقعی و اضطرابی خود را به چالش بکشند و به‌تدریج به موقعیت‌های اجتماعی عادت کنند.

دارودرمانی نیز در برخی موارد به‌ویژه زمانی که اضطراب اجتماعی شدید باشد، توصیه می‌شود. داروهای ضدافسردگی از جمله مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرتالین می‌توانند به کاهش علائم اضطراب کمک کنند. همچنین، در مواردی که علائم فیزیکی اضطراب شدید باشد، داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

راه‌های مدیریت و بهبود اضطراب اجتماعی

علاوه بر درمان‌های حرفه‌ای، چندین راهکار دیگر می‌تواند به افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی کمک کند تا علائم خود را مدیریت کنند:

1. تمرین مهارت‌های اجتماعی: تمرین‌های گروهی و فعالیت‌های اجتماعی کوچک می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس و کاهش ترس از قضاوت دیگران کمک کند.
2. تکنیک‌های آرام‌سازی: استفاده از تکنیک‌های مدیتیشن، تمرین‌های تنفسی و یوگا می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
3. پشتیبانی اجتماعی: صحبت با دوستان نزدیک، خانواده یا گروه‌های حمایتی می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس کند تنها نیست و دیگران نیز مشکلات مشابهی دارند.
4. مواجهه تدریجی با موقعیت‌های اجتماعی: در این روش، فرد به‌تدریج خود را در معرض موقعیت‌هایی که از آن‌ها ترس دارد، قرار می‌دهد و از تکنیک‌های مختلف برای کاهش اضطراب خود استفاده می‌کند.

نتیجه‌گیری

اختلال اضطراب اجتماعی یک مشکل روانی شایع است که می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص به موقع و دریافت درمان مناسب، چه از طریق روان‌درمانی و چه از طریق دارودرمانی، می‌تواند به فرد کمک کند تا با این اختلال کنار بیاید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد. آگاهی بیشتر جامعه از این اختلال و کاهش انگ‌زدایی از مشکلات روانی نیز می‌تواند در کمک به افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی مؤثر باشد.